Με προσεκτική αποκατάσταση από τα χειρόγραφα του Τόλκιν και παρουσιασμένο για πρώτη φορά ως μια συνεχής και αυτόνομη ιστορία, το επικό αφήγημα Μπέρεν και Λούθιεν θα επαναφέρει τους θαυμαστές του Χόμπιτ και του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών στον κόσμο των Ξωτικών και των Ανθρώπων, των Νάνων και των Όρκ, καθώς και στο πλούσιο τοπίο και τα μοναδικά πλάσματα της Μέσης Γης του Τόλκιν. Η ιστορία των Μπέρεν και Λούθιεν αποτέλεσε, ή έγινε, θεμελιώδες στοιχείο στην εξέλιξη του Σιλμαρίλλιον, των μύθων και θρύλων της Πρώτης Εποχής του Κόσμου, όπως τους συνέλαβε ο Τζ.Ρ.Ρ. Τόλκιν. Επιστρέφοντας από τη Γαλλία και τη μάχη του Σομμ στο τέλος του 1916, έγραψε την ιστορία την επόμενη χρονιά. Κεντρικό στοιχείο της ιστορίας, που ποτέ δεν άλλαξε, είναι η μοίρα που σκίαζε τον έρωτα του Μπέρεν και της Λούθιεν: ο Μπέρεν ήταν θνητός άνθρωπος, ενώ η Λούθιεν ήταν αθάνατο Ξωτικό. Ο πατέρας της, ένας μεγάλος άρχοντας των Ξωτικών, σε βαθιά αντίθεση με τον Μπέρεν, του επέβαλε ένα ακατόρθωτο έργο που έπρεπε να ολοκληρώσει πριν μπορέσει να παντρευτεί τη Λούθιεν. Αυτό είναι ο πυρήνας του θρύλου· και οδηγεί στην εξαιρετικά ηρωική προσπάθεια του Μπέρεν και της Λούθιεν να κλέψουν μαζί ένα Σίλμαριλ από τον μεγαλύτερο όλων των κακών, τον Μέλκορ, γνωστό και ως Μόργκοθ, τον Μαύρο Εχθρό. Σε αυτό το βιβλίο, ο Κρίστοφερ Τόλκιν επιχείρησε να αποσπάσει την ιστορία του Μπέρεν και Λούθιεν από το ευρύτερο έργο μέσα στο οποίο ήταν ενσωματωμένη· αλλά αυτή η ιστορία άλλαζε η ίδια καθώς αποκτούσε νέες συνδέσεις με τη μεγαλύτερη ιστορία. Για να δείξει κάτι από τη διαδικασία με την οποία εξελίχθηκε αυτός ο θρύλος της Μέσης Γης με τα χρόνια, αφηγείται την ιστορία με τα λόγια του πατέρα του, παρουσιάζοντας πρώτα την αρχική της μορφή και στη συνέχεια αποσπάσματα σε πεζό και έμμετρο λόγο από μεταγενέστερα κείμενα που απεικονίζουν την αφήγηση καθώς άλλαζε.
